निरोगी जीवनशैली 

आपण नवीन वर्षात पाऊल ठेवले आहे. २०२५ हे वर्ष आशा आणि दृढनिश्चयाची नवीन भावना घेऊन आले आहे. बऱ्याच लोकांसाठी, जानेवारी ही ध्येये ठेवण्याची, संकल्प करण्याची आणि स्वतःच्या चांगल्या आवृत्तीची कल्पना करण्याची वेळ असते. सर्वात लोकप्रिय संकल्पांपैकी फिटनेस सुधारणे, निरोगी जीवनशैलीचा अवलंब करणे आणि शारीरिक आणि मानसिक कल्याण वाढवण्याचा एक मार्ग म्हणून खेळ खेळणे हे आहेत. या वर्षी, तंदुरुस्ती आणि खेळ केवळ व्यक्तीच नव्हे तर मोठ्या प्रमाणावर समुदाय आणि समाज कसे बदलू शकतात ते शोधूया.

• २०२५ मध्ये फिटनेस का महत्त्वाचा आहे?
तंदुरुस्ती हा नेहमीच आरोग्याचा आधार राहिला आहे, परंतु आजच्या वेगवान, तंत्रज्ञान-आधारित जगात त्याचे महत्त्व लक्षणीय वाढले आहे.
शारीरिक आरोग्य: नियमित व्यायामामुळे मधुमेह, उच्चरक्तदाब आणि लठ्ठपणा यांसारख्या जीवनशैलीतील आजारांपासून बचाव होतो. वाढत्या गतिहीन वर्तनामुळे, सक्रिय राहणे नेहमीपेक्षा अधिक गांभीर्याने घेण्याची ही बाब झाली आहे.

मानसिक आरोग्य : व्यायाम हा तणाव कमी करणारा नैसर्गिक मार्ग आहे. व्यायामामुळे  एंडोर्फिन वाढते, मूड सुधारतो आणि चिंता आणि नैराश्याचा सामना करण्यास मदत होते.

दीर्घायुष्य : अभ्यास सातत्याने दाखवतात की तंदुरुस्त जीवनशैली राखल्याने  तुमच्या आयुष्यात अनेक गुणवत्तापुर्ण वर्षे वाढू शकतात.

• रोजच्या फिटनेसमध्ये खेळांची भूमिका
खेळ हा केवळ व्यावसायिक खेळाडूंसाठी नसतो. ते सक्रिय राहण्याचा एक आनंददायक मार्ग आहेत आणि सर्व फिटनेस स्तरांची पूर्तता करू शकतात. २०२५ मध्ये तुमच्या फिटनेस प्रवासात खेळ कसे बसू शकतात.

सर्वांसाठी प्रवेशयोग्य : स्थानिक क्रीडा लीगमध्ये सामील होणे, मित्रांसोबत बॅडमिंटन खेळणे किंवा सामाईक तलावावर पोहणे असो,  क्रीडा प्रकारांत प्रत्येक वय आणि कौशल्याच्या पातळीनुसार अनेक उपक्रम करता येतात.

सामाजिक संबंध : खेळ लोकांना एकत्र आणतात. ते टीमवर्क वाढवतात, मैत्री निर्माण करतात आणि आपुलकीची भावना निर्माण करतात.

कौशल्य विकास : खेळ चपळता, समन्वय आणि धोरणात्मक विचार सुधारतात, तंदुरुस्त राहण्याचा सर्वांगीण मार्ग बनवतात.

• नवीन वर्षासाठी वास्तववादी फिटनेस गोल सेट करणे
तंदुरुस्तीला तुमच्या जीवनाचा एक शाश्वत भाग बनवण्याची गुरुकिल्ली म्हणजे साध्य करण्यायोग्य उद्दिष्टे निश्चित करणे. काही पर्याय आहेत:
लहान प्रारंभ करा: फिटनेस मध्ये झटपट/ कठोर बदल करण्याचे उद्दिष्ट ठेवण्या ऐवजी, वाढीव सुधारणांचे लक्ष्य ठेवा. उदाहरणार्थ, दररोज १०,००० पावले चालणे किंवा आठवड्यातून तीन वेळा व्यायाम करणे.

विशिष्ट व्हा : ‘फिट होणे’ सारखी अस्पष्ट उद्दिष्टे टाळा. त्याऐवजी,  ३ महिन्यांत ५ किलो वजन कमी करा किंवा जूनपर्यंत ५ किमी धावा यासारखी मापन करण्यायोग्य उद्दिष्टे सेट करा.

प्रगतीचा मागोवा घ्या : तुमच्या प्रगतीचे परीक्षण करण्यासाठी फिटनेस ॲप्स, घालण्यायोग्य डिव्हाइसेस वापरा. ट्रॅकिंग तुम्हाला प्रेरित ठेवते आणि तुम्हाला सुधारणा कशात आवश्यक आहेत हे ओळखण्यात मदत करते.

महत्वाचे टप्पे साजरे करा : वर्षभर प्रेरणा टिकवून ठेवण्यासाठी लहान टप्पे गाठल्याबद्दल स्वतःला बक्षीस द्या.

• तुमच्या जीवनशैलीमध्ये फिटनेस आणि खेळांचे एकत्रीकरण

फिटनेस आणि खेळांना दैनंदिन जीवनाचा एक भाग बनवणे तुम्हाला वाटते त्यापेक्षा सोपे असू शकते. यासाठी काही व्यावहारिक उपाय:
मॉर्निंग वर्कआउट्स: व्यायामाने तुमचा दिवस सुरू केल्याने केवळ उर्जा वाढते असे नाही तर तुम्ही तुमच्या दिनचर्येला चिकटून राहता हे देखील सुनिश्चित होते.

एका गटात सामील व्हा : चालणाऱ्यांचा क्लब असो किंवा योग वर्ग, समुदायाचा भाग असल्याने तुम्हाला जबाबदारी राहते.

कौटुंबिक फिटनेस : फिटनेससाठी कौटुंबिक वेळेत बदल करा. तुमच्या मुलांसोबत मैदानी खेळ खेळा किंवा एकत्र सायकल चालवा.

मिक्स इट अप : विविध क्रियाकलापांचा समावेश करून कंटाळवाणेपणा टाळा. गोष्टी रोमांचक ठेवण्यासाठी जिम वर्कआउट्स, खेळ आणि मैदानी क्रियाकलापांमध्ये पर्याय ठेवा.

• २०२५ मध्ये फिटनेस ट्रेंड
सक्रिय राहण्यासाठी नवीन आणि नाविन्यपूर्ण मार्ग उपलब्ध करून, फिटनेस क्षेत्र विकसित होत आहे.  

काही ट्रेंड : हायब्रिड फिटनेस प्रोग्राम्स: वाढत्या ऑनलाइन पर्यांमुळे , अनेक फिटनेस उत्साही आता वैयक्तिक प्रशिक्षण सत्र व  आभासी प्रशिक्षण वर्ग यांचा प्रभावी मेळ घालतात.

वेअरेबल टेक्नॉलॉजी : स्मार्टवॉच आणि फिटनेस ट्रॅकर्स नेहमीपेक्षा अधिक प्रगत आहेत, जे तुमच्या आरोग्याबद्दल आणि कार्यक्षमतेबद्दल वैयक्तिकृत अंतर्दृष्टी देतात.

फंक्शनल फिटनेस : स्क्वॅट्स, लंग्ज आणि पुश-अप्स यांसारख्या वास्तविक जीवनातील हालचालींची नक्कल करणारे वर्कआउट्स त्यांच्या व्यावहारिकतेसाठी लोकप्रिय होत आहेत.

शाश्वत तंदुरुस्ती : आउट डोर वर्कआउटस / मैदानी कसरत, पुनर्रवापरा येण्याजोगे जिम साधन सामग्री आणि ऊर्जा-कार्यक्षम उपकरणे यांसारख्या पर्यावरण-सजग पद्धती वाढत आहेत.

• खेळ आणि समुदाय आरोग्य यांच्यातील संबंध
खेळामुळे केवळ व्यक्तींनाच फायदा होत नाही; ते समुदाय मजबूत करतात आणि आरोग्य आणि निरोगीपणाच्या संस्कृतीला प्रोत्साहन देतात. 

युवा विकास : खेळ तरुणांमध्ये शिस्त, संघकार्य आणि नेतृत्व कौशल्ये निर्माण करतात, त्यांना आत्मविश्वास आणि सक्षम प्रौढ बनण्यास मदत करतात.

सर्वसमावेशकता : अनुकूली खेळ हे सुनिश्चित करतात की अपंग लोक देखील शारीरिक हालचालींचा लाभ घेऊ शकतात.

सांस्कृतिक देवाणघेवाण : आंतरराष्ट्रीय क्रीडा स्पर्धा आणि स्थानिक स्पर्धा विविध समुदायांना एकत्र आणतात, समज आणि सहकार्य वाढवतात.

• फिटनेसमधील अडथळ्यांवर मात करणे
तंदुरुस्ती आणि खेळाचे फायदे स्पष्ट असताना, अनेकांना वेळ, प्रेरणा किंवा संसाधनांचा अभाव यासारख्या अडथळ्यांचा सामना करावा लागतो. यासाठी काही उपाय आहेत:

वेळ व्यवस्थापन : दिवसातून २० मिनिटांचे लहान, उच्च-तीव्रतेचे व्यायाम (उदा., एचआयआयटी)  परिणाम देऊ शकतात.

प्रेरणा बूस्टर : एक वर्कआउट मित्र शोधा, रिवॉर्ड सिस्टम सेट करा किंवा व्यायाम केल्यानंतर तुम्हाला किती चांगले वाटते यावर लक्ष केंद्रित करा.

कमी किमतीचे पर्याय : फिटनेस महाग असणे आवश्यक नाही. होम वर्कआउट्स, सार्वजनिक उद्याने आणि सामुदायिक क्रीडा लीग हे परवडणारे पर्याय आहेत.

• २०२५ साठी कॉल टू ॲक्शन
२०२५ च्या प्रवासाला सुरुवात करताना, फक्त संकल्प म्हणून नव्हे तर आजीवन वचनबद्धता म्हणून फिटनेस आणि खेळांना प्राधान्य देऊ या. तुम्ही क्रीडापटू, वीकेंड योद्धा किंवा कोणीतरी नवीन सुरुवात करत असलात तरीही, लक्षात ठेवा की प्रत्येक पाऊल, प्रत्येक आवर्तन आणि प्रत्येक खेळ तुम्हाला निरोगी आणि आनंदी बनवतो.

फिटनेस आणि खेळ आत्मसात करून, आपण मजबूत व्यक्ती, अधिक एकात्मिक समुदाय आणि सर्वांसाठी उज्ज्वल भविष्य घडवू शकतो. २०२५ हे कृती, परिवर्तन आणि अंतहीन शक्यतांचे वर्ष बनवूया.

– डॉ. सोपान एकनाथ कांगणे,
प्राचार्य, महाराष्ट्रीय मंडळाचे,
चंद्रशेखर आगाशे शारीरिक शिक्षण
महाविद्यालय, पुणे.