अवघ्या दोनच दिवसांत क्रिकेट जगत पाकिस्तान आणि दुबईकडे उत्सुकतेने पाहत असेल. या दोन देशांमध्ये जगातील आठ सर्वोत्तम संघ जेतेपदासाठी लढतील. ही लढाई आयसीसी चॅम्पियन्स ट्रॉफी नावाची एक चमकदार ट्रॉफी उचलण्याची आहे. भारताने ही ट्रॉफी दोनदा जिंकली आहे. एकदा संयुक्तपणे आणि एकदा वैयक्तिकरित्या. पण तुम्हाला माहिती आहे का चॅम्पियन्स ट्रॉफी कशी सुरू झाली आणि कोणी सुरू केली? या स्पर्धेला आधी चॅम्पियन्स ट्रॉफी असे नाव देण्यात आले नव्हते. या स्पर्धेचे नाव आधी काहीतरी वेगळे होते. ही स्पर्धा १९९८ मध्ये सुरू झाली. तेव्हा टी २० हा फॉरमॅट नव्हता. एकदिवसीय विश्वचषक खेळला गेला. इथे आणखी एक गोष्ट लक्षात घेण्यासारखी आहे. विश्वचषक ही एक स्पर्धा आहे ज्यामध्ये जगभरातील संघ सहभागी होतात. त्यावेळी फक्त एकच विश्वचषक होता आणि तोही ५० षटकांचा. मग ५० षटकांच्या विश्वचषकासारखी स्पर्धा सुरू करण्याची काय गरज होती? आयसीसीने असे पाऊल का उचलले आणि नंतर या स्पर्धेचे नाव का बदलले?
क्रिकेटमधील एकदिवसीय विश्वचषक स्पर्धा १९७५ मध्ये सुरू झाली आणि दर चार वर्षांनी खेळवली जात होती. मग आयसीसीने अशीच स्पर्धा का सुरू केली आणि दोघांमध्ये काय फरक होता? यामागील उद्देश क्रिकेटचा विस्तार होता. एकदिवसीय विश्वचषक कसोटी दर्जा असलेल्या देशांमध्ये खेळवला गेला. त्यानंतर आयसीसीने निर्णय घेतला की ज्या देशांमध्ये कसोटी दर्जा नाही अशा देशांमध्ये क्रिकेटला प्रोत्साहन देण्यासाठी आणि त्यांच्यासाठी निधी उभारण्यासाठी एक स्पर्धा आयोजित करावी. दर दोन वर्षांनी चॅम्पियन्स ट्रॉफी आयोजित करण्याचा निर्णय घेण्यात आला.
यामुळे तिथे क्रिकेट मजबूत होईल-आर्थिक आणि प्रचारात्मक दोन्ही बाजूंनी. या कारणास्तव, १९९८ मध्ये, ही स्पर्धा बांगलादेशमध्ये खेळवण्यात आली, ज्याला त्यावेळी कसोटी राष्ट्राचा दर्जा नव्हता. दोन वर्षांनंतर, म्हणजे २००० मध्ये, ही स्पर्धा केनियामध्ये खेळवण्यात आली. त्यावेळी केनिया कसोटी खेळणारा देश नव्हता.
या स्पर्धेचे संस्थापक माजी बीसीसीआय अध्यक्ष आणि तत्कालीन आयसीसी अध्यक्ष जगमोहन दालमिया होते. दालमिया यांच्या मनात केवळ कसोटी क्रिकेट जगतात उदयोन्मुख राष्ट्रांना मदत करण्याचा विचार नव्हता तर त्यांनी आयसीसीचे उत्पन्न वाढवण्याचा प्रयत्न केला. या स्पर्धेच्या पहिल्या दोन आवृत्त्या ज्या ठिकाणी ही स्पर्धा तयार करण्यात आली होती तिथेच आयोजित करण्यात आल्या. पण २००० मध्ये झालेल्या स्पर्धेनंतर हे स्पष्ट झाले की जर महसूल हवा असेल तर ही स्पर्धा मोठ्या देशात आयोजित करावी लागेल. याचा परिणाम असा झाला की २००२ मध्ये, पहिल्यांदाच ही स्पर्धा कसोटी राष्ट्रात खेळवण्यात आली आणि श्रीलंका त्याचे यजमान बनले. तेव्हापासून हे सतत घडत आहे.
१९९८ मध्ये जेव्हा ही स्पर्धा सुरू झाली तेव्हा तिचे नाव आयसीसी नॉकआउट होते. काही लोक याला मिनी वर्ल्ड कप म्हणूनही ओळखत होते. वर्तमानपत्रांपासून ते होर्डिंग्जपर्यंत, याला मिनी वर्ल्ड कप म्हटले जात होते आणि याचे कारण असे की हा वर्ल्ड कपसारखाच होता, वर्ल्ड कपपेक्षा कमी संघांनीच त्यात भाग घेतला होता. २००२ मध्ये जेव्हा ही स्पर्धा श्रीलंकेत आयोजित करण्यात आली तेव्हा तिचे नाव बदलून आयसीसी चॅम्पियन्स ट्रॉफी असे ठेवण्यात आले. तेव्हापासून ही स्पर्धा याच नावाने ओळखली जाते. ही चॅम्पियन्स ट्रॉफी दोन वर्षांच्या अंतरानंतर होत होती. हे २०१३ पर्यंत चालू होते. पण त्यानंतर चार वर्षांचे अंतर होते. पुढील आयसीसी चॅम्पियन्स ट्रॉफी २०१७ मध्ये खेळवण्यात आली. याचे एक कारण असे मानले जाते की याच काळात टी २० विश्वचषक देखील सुरू झाला होता. २०१४ मध्ये टी २० विश्वचषक आणि २०१५ मध्ये एकदिवसीय विश्वचषक झाला. २०१६ मध्ये टी २० विश्वचषकही खेळवण्यात आला. सतत होणाऱ्या आयसीसी स्पर्धांमुळे, २०१७ मध्ये चार वर्षांनी हे आयोजन करण्यात आले. या काळात लोक चर्चा करू लागले की जेव्हा टी २० विश्वचषक दोन वर्षांत आणि एकदिवसीय विश्वचषक चार वर्षांत खेळला जातो, तेव्हा चॅम्पियन्स ट्रॉफीची काय गरज आहे? आयसीसीनेही असेच विचार केला आणि म्हणूनच काही वर्षे ही स्पर्धा आयोजित करण्यात आली नव्हती. तथापि, नंतर आयसीसीने ते पुन्हा सुरू करण्याचा विचार केला आणि ८ वर्षांच्या अंतरानंतर चॅम्पियन्स ट्रॉफी पुन्हा खेळवली जात आहे.
