अमोल मुझुमदारची कहाणी फक्त एका प्रशिक्षकाची नाही; ती अशा खेळाडूची कहाणी आहे ज्याने कधीही भारतीय संघाची जर्सी घातली नाही, तरीही भारतासाठी खेळणाऱ्यांनाही असे काही साध्य करता आले नाही जे त्याला शक्य झाले नाही. त्याला स्वतः मैदानावर संधी मिळाली नाही, परंतु त्याने इतरांना ती संधी दिली, ज्यामुळे भारतीय संघ विश्वचषक अंतिम फेरीत पोहोचला. भारताच्या महिला क्रिकेट संघाने २००५ आणि २०१७ मध्ये विश्वचषक स्पर्धेत अंतिम फेरीत पोहोचला होता.
भारतीय महिला संघाने इतिहास रचला आहे. महिला एकदिवसीय विश्वचषक २०२५ च्या अंतिम सामन्यात टीम इंडियाने दक्षिण आफ्रिकेचा ५२ धावांनी पराभव केला. प्रथम फलंदाजी करताना भारताने ५० षटकांत ७ बाद २९८ धावा केल्या. प्रत्युत्तरात, दक्षिण आफ्रिकेचा संघ २४६ धावांवर आटोपला. दीप्ती शर्माने चार विकेट घेतल्या आणि सामना फिरवला. दक्षिण आफ्रिकेच्या कर्णधार एल वोल्वार्डची १०१ धावांची खेळी व्यर्थ गेली. महिला एकदिवसीय विश्वचषकाच्या ५२ वर्षांच्या इतिहासात भारताचे हे पहिले एकदिवसीय विश्वचषक विजेतेपद आहे. पहिला महिला एकदिवसीय विश्वचषक १९७३ मध्ये खेळला गेला. भारतीय संघाने उपांत्य फेरीत कठीण ऑस्ट्रेलियन संघाचा पराभव केला. तथापि, अमोल मुझुमदारसाठी हे सोपे नव्हते. त्यांना केवळ प्रशिक्षक म्हणूनच नव्हे तर त्यांच्या खेळण्याच्या काळातही मोठ्या संघर्षांचा सामना करावा लागला.
बालपण आणि वाट पाहण्याची सुरुवात
मुझुमदार यांचे आयुष्य एका प्रतीक्षेपासून सुरू झाले. १९८८ मध्ये, ते १३ वर्षांचे होते, शालेय क्रिकेट स्पर्धेतील हॅरिस शील्ड दरम्यान नेटमध्ये फलंदाजीसाठी आपल्या पाळीची वाट पाहत होते. त्याच दिवशी, सचिन तेंडुलकर आणि अमोलच्या संघात खेळणारे विनोद कांबळी यांनी ६६४ धावांची ऐतिहासिक भागीदारी केली. दिवस संपला, डाव घोषित झाला, परंतु अमोलला फलंदाजीची संधी मिळाली नाही. ही घटना त्याच्या आयुष्याचे प्रतीक बनली. फलंदाजीची त्याची पाळी नेहमीच त्याला चुकत असे.
१९९३ मध्ये जेव्हा त्याने बॉम्बे (आता मुंबई) साठी प्रथम श्रेणी पदार्पण केले तेव्हा त्याने त्याच्या पहिल्याच सामन्यात ऐतिहासिक २६० धावा केल्या. तेव्हा जगातील कोणत्याही खेळाडूने पदार्पणात केलेली ही सर्वोच्च धावसंख्या होती. लोक असा अंदाज लावू लागले की तो पुढचा सचिन तेंडुलकर बनेल. पण नशिबाची योजना वेगळी होती. दोन दशकांहून अधिक काळाच्या कारकिर्दीत त्याने ११,००० हून अधिक धावा आणि ३० शतके केली, परंतु भारतासाठी एकही सामना खेळला नाही. तो एका सुवर्णकाळातील होता, जेव्हा संघात तेंडुलकर, द्रविड, गांगुली आणि लक्ष्मण सारखे स्टार होते. मजुमदार त्यांच्या सावलीत हरवले.
वडिलांच्या एका शब्दाने सर्व काही बदलले
२००२ पर्यंत, तो जवळजवळ हार मानला होता. निवडकर्त्यांनी वारंवार त्याच्याकडे दुर्लक्ष केले. तो स्वतः म्हणतो, “मी एका कोपऱ्यात गेलो होतो, पुढचा डाव कुठून येईल हे मला माहित नव्हते.” मग त्याचे वडील अनिल मुझुमदार म्हणाले, “खेळ सोडू नकोस, तुझ्यात अजूनही क्रिकेट शिल्लक आहे.” या एका वाक्याने त्याचे आयुष्य बदलले. तो परतला आणि २००६ मध्ये मुंबईला रणजी ट्रॉफीमध्ये नेले. या काळात त्याने तरुण खेळाडू रोहित शर्माला प्रथम श्रेणी क्रिकेटमध्ये पहिली संधी दिली. तरीही, १७१ सामने, ११,१६७ प्रथम श्रेणी धावा आणि दोन दशकांत ३० शतके करूनही, तो भारतासाठी एकही सामना खेळला नाही.
प्रशिक्षणाचा एक नवीन मार्ग
२०१४ मध्ये अमोलच्या निवृत्तीच्या वेळी सचिन तेंडुलकर म्हणाला, “अमोल हा खेळाचा खरा सेवक आहे.” पण अमोलच्या मनात एक पोकळी राहिली आणि तो म्हणतो, “मी कधीही भारतासाठी खेळलो नाही, तीच एकमेव गोष्ट मी गमावली.” २०१४ मध्ये क्रिकेटमधून निवृत्त झाल्यानंतर, त्याने कोचिंगचा मार्ग निवडला. त्याने नेदरलँड्स, दक्षिण आफ्रिका आणि राजस्थान रॉयल्स सारख्या संघांसोबत काम केले. तो एक प्रशिक्षक म्हणून ओळखला जाऊ लागला जो कमी बोलतो पण सर्वकाही खोलवर समजून घेतो. ऑक्टोबर २०२३ मध्ये जेव्हा त्यांना भारतीय महिला क्रिकेट संघाचे मुख्य प्रशिक्षक म्हणून नियुक्त करण्यात आले तेव्हा अनेकांनी प्रश्न उपस्थित केला की, जो कधीही भारतासाठी खेळला नाही तो प्रशिक्षक कसा होऊ शकतो. पण दोन वर्षांनंतर, तेच लोक त्यांच्यापुढे नतमस्तक होत आहेत.
तो एक आयकॉन बनला
भारताला चॅम्पियन बनवून, अमोल मुझुमदारची कहाणी पूर्ण झाली आहे. ज्या मुलाला वयाच्या १३ व्या वर्षी फलंदाजीची संधी मिळाली नाही तो आता प्रशिक्षक आहे, ज्यामुळे संपूर्ण संघाला चॅम्पियन होण्याची संधी मिळाली. एकेकाळी त्याची सर्वात मोठी वेदना असलेली वाट आता त्याची ओळख बनली आहे. त्याने दाखवून दिले की क्रिकेट हा फक्त मैदानावर खेळणाऱ्यांसाठी नाही तर मनापासून खेळणाऱ्यांसाठी देखील आहे. कधीकधी खेळ खेळणाऱ्यांना आठवत नाही, तर ज्यांनी तो बदलला त्यांना आठवतो आणि अमोल मुझुमदारने तो खरोखर बदलला. ज्याला कधीही फलंदाजीची पाळी आली नाही त्याने संपूर्ण संघाला जिंकण्याची संधी दिली आणि त्याला चॅम्पियन बनवले.
